با آب زنده بودیم؛ چه بر سر کشاورزان اصفهانی آمده است؟
محمد یراحی
...خوب بودن کافیست
امروز، ۲۸ آبان ۱۴۰۰، هزاران نفر از مردم اصفهان در اعتراض به مشکلات آبی ناشی از عدم مدیریت در این استان، برای چندمین بار طی ماههای اخیر در بستر خشک «زایندهرود» تجمع کردند.
آنها با کشاورزان معترضی که برای دومین هفته متوالی در کنار پل «خواجو» تحصن کردهاند، همصدا شدند و با شعارهایشان، از ناکارآمدی جمهوری اسلامی در مدیریت بحران خشکسالی گلایه کردند.
مردم اصفهان چه میگویند؟ چه بر سر کشاورزان و اصفهانی آمده است؟
دو هفته است که کشاورزان اصفهانی در اقدامی اعتراضی، بر بستر «زایندهرود» چادر زدهاند. خواسته آنها، تامین حقآبه است. حالا مردم اصفهان در حمایت از کشاورزان، به اعتراضات پیوستهاند و با شعارهایی نظیر «ما اهل زندهرودیم، با آب زنده بودیم، خشکیدنت غم ماست، راضی به آن نبودیم»، از بی آبی زایندهرود میگویند.
ویدیوهایی که از اعتراضات امروز مردم اصفهان منتشر شدهاند، نشان میدهند به نسبت روزهای گذشته، مردم بیشتری به اعتراضات پیوستهاند و دامنه اعتراضات از مشکلات بی آبی فراتر رفته و مدیریت کلان این شهر را نشانه گرفته است.
یک شهروند اصفهانی با تایید این موضوع به «ایرانوایر» میگوید: «همه مردم اصفهان آمده بودند تا به بی کفایتی مدیران و بی توجهی آنها نسبت به مساله آب در اصفهان اعتراض کنند. سالها است زایندهرود خشک شده است و مسوولان فقط وعده و وعید میدهند. صبر مردم دیگر تمام شده است. دو هفته است که کشاورزان در زایندهرود چادر زدهاند و اصلا کسی از آنها در این شرایط بد اقتصادی حمایت نمیکند.»
او با اشاره به حضور نیروهای یگان ویژه در اعتراضات امروز میگوید: «امروز اینترنت مدام یا قطع بود یا سرعت خیلی پایین داشت. اطراف زایندهرود و پل خواجو هم پر از یگان ویژه بود. فقط اینطور میتوانند مدیریت کنند. آلودگی هوا هر روز بدتر میشود و آب شرب اصفهان هم کیفیت بسیار پایینی دارد. مردم واقعا در عذاب هستند.»
سابقه اعتراضات اصفهانیها به مشکلات آب
اعتراضات کشاورزان اصفهانی به خاطر کم آبی سابقهای در حدود ۱۰ سال دارد.
کارشناسان معتقدند عوامل متعددی مثل عدم مدیریت خشکسالی و خشک شدن تالاب گاوخونی، پروژه انتقال آب به یزد و انتقال آب برای صنایع فولاد و کاشی اصفهان بحران آب در این استان را تشدید کرده است.
در ۱۰ سال گذشته، کشاورزان اصفهانی به روشهای گوناگونی به بحران آب و نگرفتن حقآبه زاینده رود اعتراض کردهاند و بارها اعتراضاتشان در صدر اخبار روز قرار گرفته است. سال ۱۳۹۱، کشاورزان در اعتراض به پروژه انتقال آب به یزد، لولههای انتقال آب به این شهر را شکستند. در این اعتراضات که با دخالت نیروی انتظامی پایان یافت، چند نفر مجروح شدند.
سال ۱۳۹۵ تراکتورهایشان را به نشانه اعتراض، در ورودی شهر اصفهان مستقر کردند. در بهمن ۱۳۹۶، در نمازجمعه حضور یافتند و پشت به خطیب جمعه نشستند و شعار «پشت به دشمن، رو به میهن » سر دادند.
این اعتراضات تا سال ۱۳۹۷ ادامه یافتند. تعداد کشاورزان معترض که عدم دستیابی به حقآبه، امرار معاششان را با مشکل روبهرو کرده بود، افزایش یافت و تجمعهای اعتراضی به شکلهای مختلف شکل گرفتند.
در آذر ۱۳۹۷، درگیری کشاورزان با ماموران نیروی انتظامی که دستور سرکوب آنها را داشتند، منجر به شکستن و تخریب لولههای انتقال آب شد. این اعتراضات گسترده، تاثیرگذار بودند و نمایندگان مجمع نمایندگان اصفهان به جز یک نماینده، پس از این اعتراضات در اعتراض به ردیف بودجه آب، استعفا دادند. استعفا و پیگیری آنها و اعتراضات کشاورزان منجر به اختصاص حقآبه برای کشت پاییزه گندم شد و نمایندهها استعفایشان را پس گرفتند.
سال ۱۳۹۹، دولت به کشاورزان اصفهانی که تامین نکردن حقآبه منجر به خشک شدن زمینهایشان شده بود، وعده پرداخت خسارت داد اما این وعده عملی نشد.
از فروردین۱۴۰۰، تجمعهای اعتراضی کشاورزان بار دیگر آغاز شدند و به صورت جسته و گریخته ادامه یافتند. کشاورزان اصفهانی امسال بارها در اعتراض به عدم تامین حقآبه، پرداخت نشدن خسارت خشک شدن مزارع و تلف شدن دامهایشان اعتراض کردند.
کشاورزان در اردیبهشت امسال خواهان تامین حقآبه لازم برای کشت پاییزه و کاهش آب مصرفی بخشهای صنعتی شده بودند و دولت به آنها قول داده بود این موضوع را در اولویت حل خواهد کرد.
اما پس از گردهمایی کشاورزان اصفهانی در کنار زایندهرود، دادستانی انقلاب شهر اصفهان در اطلاعیهای گفت: «هرگونه تجمع تحت عنوان مطالبات حوزه کشاورزی و زایندهرود بدون مجوز شورای تامین استان ممنوع است.
این ممنوعیت با دلایلی واهی چون «سوء استفاده جریانهای معاند از اعتراضات کشاورزان» وضع و موجب خشم بیشتر کشاورزان و مردم شد.
۱۶ تیر، دامداران اصفهانی با تجمع مقابل استانداری، گاوهای خود را در اعتراض به بالا رفتن قیمت خوراک دام به خاطر خشکسالی، ذبح کردند.
از مهر ماه، بار دیگر اعتراضات کشاورزان آغاز شدند. جمعه ۹ مهر، جمعیت پنج هزار نفرهای از کشاورزان اصفهانی بار دیگر به نادیده گرفتن اطلاعیه دادستان اصفهان، در تجمعی اعتراضی خواستار تامین حقآبه قانونی خود شدند.
این گردهمایی با انجام سخنرانی و صدور بیانیه، به طور مسالمتآمیز به پایان رسید. در بیانیه کشاورزان، دوباره مطالباتی مطرح شدند و زمانی برای پاسخ به مطالبات در نظر گرفته شد. آنها گفته بودند در صورت بی توجهی مجدد مسوولان به این موضوع، تجمعات برای پیگیری مطالبات ادامه مییابند.
حالا دو هفته است کشاورزان اصفهان با چادر در بستر خشک رودخانه مستقر شده و با وجود سرمای هوا، شب و روز در آنجا تحصن کردهاند. امروز دیگر مردم اصفهان نیزبه آنها پیوسته و اعتراض کردهاند؛ اعتراض با شعارهایی که از مشکلات کم آبی فراتر رفته و حاکمیت را هدف گرفته است.
طبق گفته شاهدان عینی و فیلمهای منتشر شده، امروز شعارهایی نیز علیه حکومت داده شده است؛ شعارهای تندی نظیر «توپ، تانک، فشفشه، آخوند باید گم بشه».
حقآبه چیست و چه تاثیری در زندگی کشاورزان دارد؟
حقآبه به حق مالکیت آب و بهرهمندی از منابع آبی گفته میشود. کارشناسان میگویند اجرای سلسله اشتباهات کلان زیستمحیطی منجر به محرومیت چند ساله کشاورزان اصفهان (به ویژه در شرق استان) از حقآبه کشاورزی زمینهایشان شده است.
خشکسالیهای اخیر و عدم تامین حقآبه باعث شده است چرخ زندگی آنها نگردد. عدم تحقق وعدهها و مصوبات دولت در رابطه با پرداخت خسارات به ازای حق آب در سال گذشته نیز از دیگر مطالبات کشاورزان اصفهانی در این تجمع اعتراضی بود.
«ناصر کرمی»، اقلیمشناس و استاد دانشگاه پیشتر آنچه بر سر کشاورزان اصفهان آمده را به خوبی تشریح کرده است: «دو حوضه مصرفی آب زایندهرود مثل سایر حوضههای آبی استان، در سالهای اخیر به دلیل رانت و سوء مدیریت، بخش اعظم منابع را در خود بلعیدهاند. صنایع فولاد با استفاده از رانت دولتی در استانهای اصفهان و یزد و کشاورزی به خاطر عدم دوراندیشی مدیران دولتی، این دو حوزه هستند. با مصرف بخش بزرگ منابع زایندهرود در این دو راه، منطقه اکولوژیک تالاب گاوخونی با تنش بالایی روبهرو شده است. در کنار تنش اکولوژیک، خشکی زایندهرود، جاذبه توریستی استان را با چالش روبهرو کرده که همین از نظر معیشتی هم برای مردم بحرانساز بوده است. امروز اصفهان علاوه بر مشکلات معیشتی کشاورزان، مسایل زیستمحیطی و معیشتی، با افسردگی به خاطر خشک بودن زایندهرود روبهرو است.»
کشاورزان اصفهانی تنها افرادی نیستند که در اعتراض به کمبود منابع آبی و بحران آب دست به اعتراض گسترده زدهاند، خوزستانیها نیز تیر امسال در اعتراض به بحران آب، اعتراض کردند. اعتراضات آنها با سرکوب شدید نیروهای امنیتی همراه شد. حالا باید دید آیا اعتراض کشاورزان اصفهانی نتیجه میدهد؟