کنفرانس گذار از استبداد؛ اعدامها و سرکوب کنشگران افزایش یافته است
محمد یراحی
...خوب بودن کافیست
سازمان «حقوق بشر ایران» قرار است، امروز و فردا ۱۱ و ۱۲ بهمن سال جاری کنفرانسی با عنوان «ایران و گذار از استبداد» در فضای مجازی برگزار کند. هدف این کنفرانس «انتقال مباحث آکادمیک و تخصصی» به بدنه جامعه و «ایجاد گفتوگو» میان شهروندان و متخصصان حوزههای مختلف بیان شده است.
این سازمان ضمن اعلام برگزاری این برنامه توضیح داده است که جمهوری اسلامی در سالهای حکومت خود، هیچگاه به اندازه دوران کنونی دچار بحران و نابسامانیهای مختلف نبوده است؛ مسالهای که بیانگر ضرورت برگزاری این کنفرانس عنوان شده است.
بحرانهایی مانند فقر و بیکاری گسترده، کمبود آب و مسائل محیط زیستی و سوءمدیریت در همهگیری ویروس کووید-۱۹ از جمله مواردی است که از نظر این سازمان، بر بحرانهای پیشین جمهوری اسلامی و همچنین، خشم عمومی علیه حکومت انجامیده است. «سوءاستفاده از قدرت» و «فقدان حاکمیت قانون» و همچنین «فساد گسترده اقتصادی» عواملی است که باعث افزایش فقر و نابرابری در ایران شده است. برای همین سازمان حقوق بشر ایران معتقد است که همین خشم عمومی و گستردگی نابسامانی و فساد در ایران، آینده را برای جمهوری اسلامی نامطمئنتر از قبل کرده است.
«محمود امیریمقدم» مدیر سازمان حقوق بشر ایران، در گفتوگو با «ایرانوایر» ضرورت برگزاری این کنفرانس را چنین عنوان کرد: «جمهوری اسلامی یک حکومت با ثبات نیست. بلکه حکومتی است که حمایت مردم خود را ندارد و قادر به حل مشکلات روزمره مردم هم نیست. از سوی دیگر این حکومت هر اعتراض و نارضایتی را با سرکوب، گلوله و زندان پاسخ میدهد. به نظر من چنین حکومتی دیر یا زود باید تغییر کند و ماندگار نیست. در سالهای اخیر با وجود سرکوب شدید حکومتی، میزان اعتراضها بیشتر شده است. همین مساله بیانگر آن است که مردم هم ترس دهههای قبل را ندارند و این تغییر بنیادین میتواند زودتر از انتظارات صورت بگیرد. به همین دلیل فکر میکنیم، در چنین شرایطی مهم است که گذار از یک حکومت استبدادی با تمام جزییات و ابعاد آن، توسط مردم در جامعه مورد بحث و گفتوگو قرار بگیرد.»
در سه سال گذشته، آنچه را در ایران گذشت، میتوان اوجی از بحرانهای سیاسی و اقتصادی تعبیر کرد که به «آبان ۹۸»، «شلیک به هواپیمای اوکراینی» و در واقع دو «کشتار جمعی» انجامید. از سوی دیگر، «همهگیری ویروس کرونا» و «ممنوعیت ورود واکسن» برای مدتی مدید از سوی رهبر جمهوری اسلامی یعنی «علی خامنهای» باعث شد که کشتاری دیگر با همدستی ویروس کرونا و جمهوری اسلامی اتفاق بیفتد و در شرایطی که دنیا به سمت سازگاری با این ویروس پیش میرفت، هزاران هزار انسان در ایران جان دادند.
در پی چنین اعمال خشونتها و کشتارهایی بود که دولت در ایران تغییر کرد و «ابراهیم رئیسی»، رییس پیشین قوه قضاییه و از اعضای هیات مرگ کشتار جمعی تابستان ۱۳۶۷ ریاست دولت را برعهده گرفت. اما به نظر میرسد با روی کار آمدن او فشار و سرکوب کنشگران حقوق بشر و روزنامهنگاران افزایش یافته است. شرایط معیشتی اصناف مختلف رو به وخامت نهاده است و آسیبهای اجتماعی روزانه تشدید میشوند. در عینحال خشونت هدفمند از سوی حکومت با پشتیبانی و همراهی دولت رئیسی، بیشتر شده است و ابعاد آن گستردهتر از قبل به نظر میرسد.
امیری مقدم در همین خصوص به «ایرانوایر» گفت: «جمهوری اسلامی برای حفظ بقای خود حقوق بشر را نقض میکند. به همین دلیل میزان نقض حقوق بشر بستگی به این دارد که حکومت تا چه میزان از سوی مردم خود احساس تهدید کند و نه آنکه اسم ریيسجمهور یا ریيس قوه قضاییه چه باشد. متاسفانه ما میبینیم که وضعیت حقوق بشر در یک سال گذشته بسیار بدتر شده است و شاخصهای مورد استفاده ما مثل آمار اعدام بالا رفته و سرکوب مدافعان حقوق بشر از سالهای پیش بیشتر شده است. من فکر میکنم که وضعیت حقوق بشر نشان میدهد، حکومت بیش از پیش، خودش را از طرف مردم در داخل کشور مورد تهدید میبیند.»
همزمان با تشدید خشونتها و اعمال فشار بر جامعه کنشگر ایران و تحمیل فقر و بیکاری به جامعه ایران، همچنین برخوردهای خشونتبار با هر اعتراضی، در آن سوی جهان مقامات جمهوری اسلامی در حال پیشبرد مذاکرات هستهای برای توافق با جهان هستند. مسالهای که نگرانیهای بسیاری در پی دارد. از یکسو، برخی میاندیشند که این توافق صورت نخواهد گرفت و وضعیت زندگی برای ایرانیها سختتر از قبل خواهد شد و برخی دیگر نیز باور دارند که در صورت به توافق رسیدن قدرتهای جهان با ایران، شاید معیشت مردم بهتر شود و در عینحال، اعمال خشونت علیه معترضان تشدید شود.
اگرچه در هیچکجای این مذاکرات به نظر نمیرسد که حقوق بشر در ایران، اولویتی در مذاکرات داشته باشد؛ قدرت از آن اقتصاد و سیاست است و نه آنچه بر مردمان ایران میگذرد.
امیری مقدم میگوید: «متاسفانه حقوق بشر هیچوقت اولویت جامعه جهانی در گفتوگوهایش با جمهوری اسلامی نبوده است؛ بلکه امنیت و اقتصاد اولویت اصلی هستند. ولی نهادهای حقوق بشری و جامعه مدنی میتوانند با طرح مداوم مساله حقوق بشر، جامعه جهانی را وادار کنند که روی نقض حقوق بشر چشمپوشی نکنند. این کاری است که ما و نهادهای حقوق بشری دیگر، روزانه با انتشار گزارشهای نقض حقوق بشر و اعدام انجام میدهیم.»
به باور مدیر سازمان حقوق بشر ایران، اگر مساله حقوق بشر و رعایت حقوق شهروندی مردم ایران حل شود، مسائل دیگر حاشیهای خواهند بود؛ اما «ما فکر نمیکنیم توافق هستهای ارتباطی با وضعیت حقوق بشر در ایران و رویکرد حکومت نسبت به مردمش داشته باشد. همانطور که وضعیت حقوق بشر پس از برجام نخست، بهبود پیدا نکرد و بسیاری از شاخصهای نقض حقوق بشر بدتر هم شدند. مثل آمار اعدامها که در مقایسه با سالهای قبل و بعد از برجام اتفاق افتاد. برای همین فکر نمیکنم که توافق هستهای ضرورتا تاثیری روی وضعیت حقوق بشر داشته باشد.»
در چنین شرایطی از نظر سیاسی و حقوق بشری در ایران، سازمان حقوق بشر ایران معتقد است که کنفرانسهایی که برگزاری آنها اعلام شده است، ضرورت دارد. قرار است مقالههای سخنرانانی که در این کنفرانس مشارکت دارند، به شکل کتاب با عنوان «ایران و گذار از استبداد» منتشر شود.
سخنرانان این کنفرانس «راجر گریفین»، تئوریسین سیاسی و پروفسور تاریخ مدرن دانشگاه آکسفورد بروکس بریتانیا، «مجید توکلی»، کنشگر و پژوهشگر سیاسی، «بارتلومیه نووتارسکی»، حقوقدان قوانین اساسی و استاد علوم سیاسی دانشگاه «وروسلاو»، لهستان، «مایکل کارلبرگ»، پروفسور مطالعات ارتباطی دانشگاه وسترن واشینگتن، «رجینا پائولوس»، وکیل امور جنایات بینالمللی، «نینا ویتوژک»، پروفسور مرکز توسعه و محیط زیست دانشگاه اسلو نروژ، «رها بحرینی»، حقوقدان با تخصص حقوق بشر بینالمللی و محقق بخش ایران در عفو بینالملل، «فرنگیس بیات»، دکترای علوم سیاسی از انستیتو علوم سیاسی لیون فرانسه، «مهرانگیز کار»، حقوقدان و کنشگر حقوق بشر، «کاوه مدنی»، استاد محقق موسسه سنجش از دور سیستم زمین دانشگاه شهری نیویورک هستند.
یازدهم بهمن ۱۴۰۰ این کنفرانس از ساعت ۱۷ به وقت اروپای مرکزی تا ساعت ۱۸:۳۰ و روز دوازدهم در همین ساعت برگزار خواهد شد که مخاطبان میتوانند از طریق لینک یوتیوب مباحث مطرح را دنبال کنند.