همه چیز درباره قطار مرگ؛ تسلیت پشت تسلیت،رنج پشت رنج
محمد یراحی
...خوب بودن کافیست
ساعت پنج و ۳۰ دقیقه صبح روز چهارشنبه ۱۸ خرداد ۱۴۰۱، قطاری که از مشهد عازم یزد بود، در حدود ۸۵ کیلومتری طبس از ریل خارج شد. شمار قربانیان این حادثه تاکنون ۲۱ نفر کشته و ۸۷ نفر زخمی اعلام شده است.
مسوولان گفتهاند که در این قطار احتمالا ۴۳۰ سرنشین، از جمله ۲۰ خدمه و ۱۰ میهماندار حضور داشتهاند.
رسانههای داخل ایران علت حادثه را برخورد لوکوموتیو قطار با یک بیل مکانیکی که در ریل قطار ترک شده بود، خواندهاند.
رییس سازمان مدیریت بحران ایران حدس و گمانهها درباره تروریستی بودن این حادثه را تکذیب کرده و گفته که علت در حال بررسی است.
سازمان پزشکی قانونی گفته است که هنوز هیچ جسدی به آنها تحویل ندادهاند. از طرفی هم سرپرست دانشگاه علوم پزشکی بیرجند با حاضر شدن در بیمارستان طبس که محل درمان کنونی زخمیها است، گفته است شدت جراحات بهگونهای است که بعضی از اجساد قابل شناسایی نیستند. او گفته در بعضی واگنها اعضای قطع شدهای از کشته شدگان را پیدا کردهاند که مشخص نیست مربوط به کدام جان باخته است و برای اینکار نیاز به آزمایشهای «دیانای» است.
در عین حال، یک منبع مطلع از یزد میگوید اوضاع شهر مثل آرامش قبل از طوفان است و هنوز اسامی کشته شدگان به دست خانوادهها نرسیده است.
او میگوید بعضی هنوز امیدوارند که عزیزانشان سالم به خانه برسند و اینکه بازماندگان متروپل آبادان دارند برای خانوادههای مسافران قطار یزد تسلیت میفرستند، دردی عمیق است.
هنوز دو هفته از ریزش ساختمان «متروپل» آبادان که در آن به روایتی بیش از ۱۰۰ نفر کشته شدهاند و هنوز دهها نفر مفقودند، نگذشته که حالا قطار مرگ که از مشهد عازم یزد بود، در حدود ۸۵ کیلومتری طبس در استان خراسان جنوبی، در اثر برخورد با یک بیل مکانیکی که در نزدیکی ریل رها شده بود، از مسیر خارج شده است.
مقامات ایران تاکنون کشته شدن ۲۱ نفر را تایید کردهاند و میگویند حال دستکم ۱۵ نفر از زخمیها وخیم است.
همچنین اخباری از قطع عضو برخی مسافران نیز منتشر شده است.
رییس دانشگاه علوم پزشکی بیرجند هم که در بیمارستان «مصطفی خمینی» طبس برای سرکشی حاضر شده، گفته است بعضی قطعات معلوم نیست به کدام یک از قربانیان تعلق دارند و بنابراین در مورد هویت برخی قربانیان نمیتوان اظهارنظر کرد تا زمانیکه آزمایشهای پزشکی قانونی تکمیل شوند.
مقامات ایران حتی درباره تعداد دقیق مسافران مطمئن نیستند. برخی گفتهاند ۳۸۷ نفر و برخی دیگر ۴۲۰ نفر. فرماندار طبس گفته است ۴۲۰ نفر مسافر در این قطار بودهاند ولی لوکوموتیوران اعلام کرده است که ۴۳۰ نفر سرنشین، از جمله ۳۰ نفر خدمه و میهماندار در قطار مشهد به یزد بودهاند.
مقامات اسامی زخمیها را اعلام کرده و گفتهاند که همه زخمیها به بیمارستان مصطفی خمینی طبس منتقل شدهاند.
معاون مسافری شرکت راهآهن نیز اعلام کرده که یک قطار فوقالعاده برای جابهجایی مسافرانی که زخمی نشده یا زخمهای سرپایی داشتهاند، ارسال شده است تا آنها را به ایستگاه طبس برساند و از آنجا هم با اتوبوس به مقصدشان در یزد بروند.
یک فرد مطلع که در یزد زندگی میکند، درباره وضعیت این شهر از بعد از حادثه قطار به «ایرانوایر» میگوید: «هنوز اوضاع شهر آرام است. مردم از اسامی تمام کشته شدگان اطلاع ندارند. هنوز عزاداری شروع نشده و انگار که آرامش قبل از طوفان است. خیلی از کشته شدگان هم آنقدر جسدشان آسیب دیده است که قابل شناسایی نیستند. برای همین به مردم گفتهاند که باید صبر کنند تا جواب پزشکی قانونی بیاید و جسدها را تحویل خانوادهها بدهند.»
او ادامه میدهد: «واقعا آن قدر سرمان عزا ریختهاند که فرصت زاری نداریم. بازماندگان متروپل دارند فاجعه یزد را تسلیت میگویند. این عمق درد است.»
این فرد آگاه با اشاره به فهرستی از مجروحان واژگونی قطار مشهد به یزد میگوید: «از نوزاد دو ماهه و ۹ ماهه تا پیرزن ۹۰ ساله در این قطار آسیب دیدهاند. اسم نوزاد دو ماههای که زخمی شده، مهرسانا است و به سرش ضربه خورده است. من واقعا نمیدانم امکانات پزشکی لازم برای رسیدگی به این نوزاد در طبس و حتی خود یزد هم هست یا نه.»
او ادامه میدهد: «آنطور که من شنیدهام، بیمارستان مصطفی خمینی طبس که تنها بیمارستان شهر است، ۱۴۵ تخت بیشتر ندارد. امکانات کافی برای رسیدگی به مجروحان نیست و خطر مرگ برخی از مجروحان که حتی حال ظاهری آنها خوب است نیز وجود دارد. این تازه علاوه بر آن ۱۵ مجروحی است که میگویند حالشان وخیم است.»
بنا به گفته این منبع مطلع، دو دختربچه شش و هشت ساله و یک پسربچه ۱۲ ساله هم بین زخمیها هستند.
او در توضیح این موضوع نیز به «ایرانوایر» میگوید: «یکی از دخترها صورتش زخمی شده و آن پسر ۱۲ ساله هم از ناحیه سر و گردن آسیب دیده است. با یک پرستار صحبت میکردم که میگفت خیلی از گفته این منبع مطلع، زن ۹۰ سالهای که در این حادثه آسیب دیده، از نواحی بسیاری دچار جراحت شده است، به نحوی که حتی در گزارش بیمارستان مصطفی خمینی از نام بردن از محل آسیب دیدگی او خودداری کردهاند و با عبارت «مولتی»، یعنی چندین، از اعلام شدت جراحات وارد شده به او سر باز زدهاند.
او درباره نحوه وقوع حادثه نیز توضیح میدهد: «یکی از مسافرانی که از ماجرا جان سالم به در برده است، میگفت که راننده قطار بعد از دیدن بیل مکانیکی ترمز گرفته ولی مثل اینکه ترمز عمل نکرده است و با خارج شدن بعضی واگنها از ریل، مردم به در و دیوار کوپهها خوردهاند و آسیب دیدهاند.»
این منبع مطلع با اشاره به تجربه خود از قطارهای مسیر مشهد ـ یزد میگوید: «من خودم چند بار این قطار و قطارهای دیگری که به یزد میآیند را سوار شدهام. وضعیت نظافت و ایمنی در این قطارها به شدت اسفبار است. حالا شنیدهام که یکی از مقامات گفته تقصیر لوکوموتیوران بوده است. این که بیل مکانیکی در مسیر ریل باشد و رانند ترمز بگیرد و درست کار نکند، چهطور تقصیر لوکوموتیوران است، خدا میداند!»
اشاره این شهروند به صحبتهای دبیر «انجمن شرکتهای حملونقل ریلی» است که در همان ساعات اولیه حادثه در مورد دلیل آن گفته بود: «قرار داشتن ماشینآلات نگهداری خط و دستگاه زیرکوب بر روی ریل بوده و البته بیدقتی لوکوموتیوران هم تأثیرگذار بوده است چرا که هماکنون بسیاری از متغیرهای تنظیم کننده ایمنی در دست راهآهن است.»
او ادامه داده بود: «در برخورد قطار با عابر، مشخص است که عابر مقصر است اما مسوولیت قرار داشتن ماشینآلات راهآهن و تعمیرات و نگهداری خط برعهده راهآهن است که باید در این زمینه اطلاعات دقیقتری را ارایه دهند.»
مردم چهکسی را مقصر میدانند؟
تصادف قطار در ایران هرچند کمتر از سایر حوادث حملو نقلی ولی پیش از این نیز اتفاق افتاده است. در آذر ۱۳۹۵، قطار سمنان به مشهد از پشت به قطار تبریز به مشهد برخورد کرد و ۴۸ نفر جان باختند. در سال ۱۳۸۲ نیز واگن حمل سوخت در ایستگاه راهآهن نیشابور منفجر شد و ۳۵۰ نفر جان خود را از دست دادند.
در هر دو این حوادث، مقامات وقت جمهوری اسلامی عامل «خطای انسانی» را مطرح کردند؛ اصطلاحی که بعد از سرنگون کردن هواپیمای مسافربری اوکراینی که دی ۱۳۹۸ توسط دو موشک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آسمان آتش گرفت، بیشتر از پیش به چشم میآید.
اما در فاجعه قطار مشهد- یزد که تاکنون ۲۱ کشته بر جای داشته است و خود مقامات میگویند احتمالا تعداد بیشتر از این خواهد شد، تاکنون مقامات موضع رسمی نگرفتهاند. با این وجود، برخی مدیران سازمانهای مرتبط با راهآهن، از جمله «سبحان نظری»، مدیر انجمن شرکتهای حمل و نقل ریلی، خطای انسانی در ترک شدن دستگاه بیل مکانیکی در نزدیکی ریل و به موقع ترمز نگرفتن لوکوموتیوران را بهعنوان مقصر ماجرا شناخته شود.
اما در سوی دیگر ماجرا، از همان صبح روز چهارشنبه ۱۸ خرداد، عدهای از کاربران شبکههای اجتماعی با انتشار تصاویری از رزومه «میعاد صالحی»، مدیرعامل شرکت راهآهن ایران، نسبت به فساد و انتصابهای ایدئولوژیک در دولت جمهوری اسلامی انتقاد کردهاند.
نداشتن سابقه در مدیریت سازمانهای بزرگ، بهویژه در زمینه حمل و نقل و بخشی از سابقه میعاد صالحی به عنوان «نخبه قرآنی» و مدیر «رادیو قرآن»، نکاتی هستند که منتقدان به آنها اشاره کردهاند.
«هیرش سعیدیان»، روزنامهنگار ساکن تهران با مقایسه مدیرعامل شرکت راهآهن در ژاپن، نوشته است که او از کار در این شرکت در سال ۱۹۷۸ شروع کرده است ولی میعاد صالحی را بدون سابقه در راهآهن، از پستهای نامرتبط به این سمت منصوب کردهاند.
عدهای دیگر نیز با تاکید بر لزوم استعفای صالحی، استعفای مدیر سازمان راهآهن در سال ۱۳۹۵ را مثال زدهاند که پس از حادثه قطار سمنان-مشهد، رسانههای ایران خبر دادند عذرخواهی کرده و استعفا کرده است.
مسوولان چهکسی را مقصر میدانند؟
در مقابل مطالبه شهروندان برای استعفای میعاد صالحی، مدیر سابق رادیو قرآن و مدیرعامل کنونی شرکت راهآهن ایران، او در توییتر خود نوشته است: «ضمن ابراز تاسف و عرض تسلیت به خانواده داغدار جانباختگان و آرزوی سلامتی برای مجروحان حادثه ریلی امروز، علت حادثه توسط کمیسیون عالی سوانح در حال بررسی است و با مقصرین این حادثه برخورد قاطع خواهد شد. اولویت اول، رسیدگی فوری به مجروحان و همچنین انتقال مسافران قطار به مقصد میباشد.»
خود «رستم قاسمی»، وزیر راه و شهرسازی نیز در صفحه توییترش نوشته است: «شرمنده همه مردم عزیز ایران، بخصوص داغدیدگان هستم و تا ساعتی دیگر در محل حادثه حضور خواهم یافت. همکاران بدانند مسوولیت این حادثه (فارغ از دلایل ارادی یا غیر ارادی) برعهده این وزارتخانه است اما وظیفه انسانی ما از این مسوولیت هم بالاتر بوده و باید با تلاش مضاعف تسلی خاطر بازماندگان باشیم.»
با این حال، پس از وقوع حادثه، روابطعمومی شرکت راهآهن ایران در اطلاعیهای اعلام کرد: «در مجموع پنج واگن قطار مسافری مشهد-یزد به دلیل برخورد با یک دستگاه بیل مکانیکی از خط خارج شدهاند.»
«میرحسن موسوی»، معاون مسافری شرکت راهآهن نیز گفته است: «بیل مکانیکی کنار خط بوده ولی فاصله خود با ریل را رعایت نکرده و در نتیجه، با لوکوموتیو و واگن اول برخورد کرده است که به علت سرعت بالا، پنج واگن از ریل خارج شدهاند.»
موسوی اعلام نکرده که سرعت قطار بالاتر از حد مجاز بوده است یا نه!
رستم قاسمی، وزیر راه نیز پذیرفته که تجهیزات خاکبرداری عامل وقوع این حادثه بوده و گفته که بیل مکانیکی متعلق به پیمانکاری بوده که با شرکت راهآهن برای بازسازی و ترمیم خط قرارداد داشته است.
با این وجود، از شامگاه چهارشنبه به وقت ایران، تصویری از استوری یکی از لوکوموتیورانان همان مسیر در اینستاگرام دست به دست میشود که چند شب قبل از حادثه، از کار کردن بیل مکانیکی و حضور تجهیزات لایه برداری و کارگران درست کنار ریل خبر میدهد. کاربرانی که این استوری را بازنشر کردهاند، پرسیدهاند که چرا این محل باید لایه برداری میشده و چرا این لایه برداری درست در کنار ریل، دستکم چند شبانهروز طول کشیده است. هنوز مقامات به این سوال پاسخ ندادهاند.