عواقب حملات گسترده سپاه به شمال عراق چیست؟
محمد یراحی
...خوب بودن کافیست
یک هفته پس از شروع اعتراضات سراسری در ایران که به دلیل قتل «مهسا امینی» شهروند ۲۲ ساله اهل سقز، سپاهپاسداران انقلاب اسلامی در سه روز به طور گسترده اقلیم کردستان عراق را هدف حملات نظامی قرار داد. تصاویری که از اقلیم کردستان منتشر شده نشان میدهد که حملات سپاه باعث وحشت عمومی از جمله کودکان یک مدرسه شده است.
سپاهپاسداران انقلاب اسلامی پس از آغاز دور تازهای از اعتراضات سراسری در ایران که از شهرهای سقز و سنندج آغاز شد و سپس به شکل گستردهای در اشنویه بالا گرفت و اکنون در اغلب مناطق ایران جریان دارد، در روزهای دوم با توپخانه، چهارم با پهپاد و حملات توپخانهای و ششم مهرماه با موشکهای بالستیک، مواضع متعددی را در شمال عراق هدف قرار داده است. براساس اعلام سپاهپاسداران انقلاب اسلامی، مواضعی که هدف قرار گرفتهاند متعلق به حزب کومله و حزب دمکرات کردستان است.
سرتیپ پاسدار «محمد پاکپور» فرمانده نیروی زمینی سپاهپاسداران انقلاب اسلامی، دلیل این حملات را عملیات «خلع سلاح کامل گروهکهای ضدانقلاب و تروریستی تجزیهطلب لانه کرده در اقلیم شمال عراق» خوانده و گفته حملات تا رسیدن به این هدف ادامه دارد.
از نظر منشور ملل متحد و اصول بنیادی حقوق بینالمللی، تجاوز نظامی و نقض حاکمیت ملی کشورها ممنوع است. تنها در صورتی این حمله مشروع تلقی میشود که اولا برای دفاع در برابر تجاوز نظامی باشد، یا از داخل خاک آن کشور حملات توسط بازیگران غیردولتی انجام شود که دولت مرکزی و میزبان، توانایی برچیدن آن را نداشته باشد.
تنها در این صورت هدف قرار دادن خاک کشورها قابل قبول است، آن هم به شرطی که «متناسب» و «در حد لزوم» باشد و اهدفی جز هدفی را که منشور ملل متحد تعیین کرده دربر نگیرد. خودداری از هدف قرار دادن مراکز غیر نظامی، بیمارستانها، مدارس و منازل مسکونی، از اصول اولیه است که حتی در زمان جنگ سراسری و مخاصمه مسلحانه گسترده هم به هیچوجه قابل قبول نیست.
اکنون برای اینکه قانونی بودن یا نبودن حملات اخیر سپاهپاسداران انقلاب اسلامی به شمال عراق و اقلیم کردستان را بررسی کنیم باید به چند سوال پاسخ داد.
آیا هدفی که سپاه از حمله نظامی به شمال عراق اعلام کرده مشروع است؟ آیا حملات صورت گرفته متناسب و در حد لزوم برای دفع خطری بود که سپاه ادعا کرده؟ آیا حملات صرفا مراکز نظامی را هدف قرار داده است؟
جمهوری اسلامی ایران، حزب کومله و حزب دمکرات کردستان را در فهرست «گروههای تروریستی» قرار داده است. رهبران این احزاب که یک شورای هماهنگی هم دارند، میگویند هدف آنها از مبارزه نه فقط برای کردهای کردستان ایران، بلکه برای همه ایرانیان است.
اگر این احزاب از داخل خاک عراق عملیات نظامی علیه منافع جمهوری اسلامی ایران انجام دهند و دولت عراق قادر به جلوگیری از آن نباشد و ادعای سپاهپاسداران در دلیل حملات را درست فرض کرد، این عملیات باید متناسب و در حد لزوم برای دفع خطر فوری باشد و فقط مراکز نظامی را هدف قرار دهد و امنیت مناطق مسکونی را به هم نریزد.
محمد پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه، پس از حملات روز چهارشنبه ۶مهر۱۴۰۰ گفت، که «تاکنون ۷۳ فروند موشک بالستیک زمینبهزمین و دهها فروند پهپاد انهدامی بهطور دقیق به مواضع و اهداف مورد نظر در محل استقرار و فعالیت تروریستها اصابت و منجر به انهدام کامل آنها شده است.»
استفاده از قید «تاکنون» به معنی این است که سپاه قصد دارد به حملات خود ادامه دهد. در اینکه هدف قرار دادن مراکز دو حزب با ۷۳ فروند موشک و دهها فروند پهپاد متناسب بوده باشد، تردید جدی وجود دارد. اما بگذارید برای پاسخ دادن به سوال اصلی مقاله، این ادعا سپاه را درست فرض کنیم در این صورت اگر این تعداد موشک و پهپاد در عملیات استفاده شده و به گفته فرمانده نیروی زمینی سپاه «منجر به انهدام کامل شده»، چه نیازی است که اعلام شود عملیات هنوز ادامه دارد؟
آیا در این وضعیت شروط تناسب و حد لزوم نقض نشده است؟ پاسخ مثبت است و سپاهپاسداران دست به تجاوز نظامی و نقض حاکمیت ملی عراق در اندازهای خارج از اجازه منشور ملل متحد عمل زده است.
سرتیپ پاسدار «عباس نیلفروشان» معاون عملیات سپاه پاسداران، قبلا گفته بود «مقرهایی که اخیرا مورد هدف واقع شدند بیشترین نقش را در اغتشاشات چند روز گذشته داشتند.» اظهارات این فرمانده سپاهی نشان میدهد که حملات صورت گرفته به شمال عراق، نوعی انتقام نظامی از اقدام سیاسی احزاب کرد است که قوانین بینالمللی به طور کامل آن را منع کرده است.
سپاهپاسداران انقلاب اسلامی در حملات انجام داده به شمال عراق، مراکز غیرنظامی و شهری را تهدید کرده و آنچنان که در یکی از ویدیوها نشان داده شده موجب وحشت کودکان در یک مدرسه شده، که موشکهای در حال عبور از فراز آن در تصویر دیده میشود.
به این ترتیب سپاهپاسداران انقلاب اسلامی در نقض حاکمیت ملی عراق و تجاوز نظامی به اقلیم کردستان، هم تناسب حمله را رعایت نکرده و هم با حمله نظامی درصدد انتقام از یک عمل سیاسی برآمده و هم مراکز و افراد غیرنظامی را با تهدید مواجه کرده است.
هدف قرار دادن شمال عراق بی شک نقض حاکمیت ملی آن کشور و شدت حملات صورت گرفته خارج از اجازه منشور سازمان ملل است. تا همینجا هم این حق برای دولت عراق محفوظ است که با استمرار این حملات به مراجع بینالمللی مراجعه کند. دولت عراق تاکنون چند بار این حملات را نقض حاکمیت خود خوانده و سند آن را در شورای امنیت سازمان ملل متحد ثبت کرده است.
سپاهپاسداران سالهاست که اقلیم کردستان را آماج حملات سنگین نظامی قرار میدهد. اگر در این حملات، مرکز غیرنظامی هدف قرار داده شوند، این اقدام از مصادیق «جنایت جنگی» و قابل تعقیب بینالمللی است.